CÂU CHUYỆN VỀ MỘT NGƯỜI SUY TIM
Hôm ấy mình được gọi mời hội chẩn cho cụ, lúc ấy cụ đã rất yếu. Tình hình suy tim của cụ tệ đến mức phải dùng đến thuốc vận mạch duy trì liên tục, cụ cũng đã biết thời gian của mình không còn nhiều, cụ đã gọi hai đứa cháu vào căn dặn mọi thứ. Cụ rất khó tính – là nhận định chung của các bác sĩ đã có trải nghiệm chăm sóc cụ, bởi vì cụ biết số phận của cụ đã định. Cụ cũng kiên quyết từ chối xuống ICU, các bác sĩ đã cố gắng giúp cụ toại nguyện với việc ICU lên chăm cụ trên khoa. Suy tim nặng làm cụ chỉ có thể nằm trên giường với hơi thở mệt nhọc.
Mọi người cũng không để ý cho đến khi xét nghiệm máu của cụ biến động rõ hơn, với thiếu máu nặng dần và giảm nhẹ bạch cầu, tiểu cầu. Mình được mời đến để tìm hiểu thêm về chuyện này. Sau khi đánh giá qua, cũng không thấy gì nổi bật ngoài việc xuất huyết tiêu hoá có liên quan đến các thuốc chống đông điều trị cho bệnh lý rung nhĩ phát hiện vài năm trở lại đây, kèm với việc đã truyền máu trước đó, các chỉ số cũng bị nhiễu khá nhiều. Tuy nhiên, bệnh sử của cụ làm mình có chút chững lại…
Cụ đã có một cuộc đời khoẻ mạnh mãi cho tới năm 2014, cụ đau bụng và được phát hiện có một khối u nằm ở đại tràng lên nghi ngờ ác tính. Cuộc phẫu thuật cắt bỏ khối u nhanh chóng được thực hiện, và kết quả mô bệnh học khá bất ngờ là không phải ung thư đại tràng, mà là u MALT (một loại ung thư của hệ thống bạch huyết bao quanh niêm mạc ống tiêu hoá, hô hấp,…). Ung thư này là một loại diễn tiến chậm, kết hợp với việc điều trị chuẩn mực, tuổi thọ có thể không bị ảnh hưởng. Sau mổ ông bình phục hoàn toàn và được các bác sĩ điều trị hoá chất chuyên biệt cho u lympho của mình. Tuy nhiên quá trình điều trị đang dở dang thì ông xuất hiện biến chứng dính ruột từ cuộc mổ lần trước, một cuộc đại phẫu tiếp theo để cắt bỏ toàn bộ đại tràng lên, và phần ruột non chứa đoạn hồi manh tràng tương ứng. Mặc dù rằng ông vẫn khoẻ mạnh bình thường trở lại sau đó, nhưng ông luôn cho rằng hoá chất đã làm ông phải mổ lại, nên ông từ chối bất cứ điều trị gì liên quan đến ung thư của ông. Ông đã có khoảng thời gian tiếp theo thật êm đềm, mãi cho đến 4 năm sau, lần đầu tiên ông đi xe bị ngã vì không giữ được thăng bằng, gia đình mới chú ý ông đã có một số bất thường. Sức khoẻ ông sa sút rõ rệt từ đó, ông đi loạng choạng, tê bì tay chân, lú lẫn dần… đến năm 2019 thì ông bị tràn dịch màng phổi và các khối hạch xuất hiện trở lại. Ông vẫn không làm gì cho đến năm ngoái (2021), tình hình mệt và tràn dịch làm ông phải nhập cấp cứu. Tại đây ông đã được kết luận suy tim mức độ nặng với EF <30%, NYHA IV. Từ đó đến nay, ông được điều trị hỗ trợ suy tim tích cực, nhưng những đợt cấp và các đợt viêm phổi/tràn dịch do ứ nước từ tim làm ông phải vào ra liên tục. Lần này là đợt nặng nhất khi ông phải dùng đến cả trợ tim vận mạch để nâng huyết áp.
Ngày mình gặp ông, ông bảo ông nhìn cái đồng hồ khi nào cũng có hai cái, bác sĩ nào làm cho ông chỉ còn nhìn thấy 1 cái thì ông mới tin – tuy mệt vậy chứ ông ấy vẫn rất vui tính. Tuy nhiên câu nói này của ông làm mình thấy có gì đó lạ… Xâu chuỗi một loạt sự kiện diễn ra, từ việc tê bì chân tay cho đến đi đứng loạng choạng, nhìn đôi,… đây không phải là bằng chứng về một tổn thương đa dây thần kinh sao? Ngắm nghía xét nghiệm máu của ông qua thời gian, mình cũng xác định rằng việc giảm 3 dòng này đang tiến triển từ từ trong đó hồng cầu bị ảnh hưởng nặng nhất. Tổn thương nào có thể gây ra ảnh hưởng chọn lọc lên hệ tạo huyết và thần kinh nhỉ? Mình đã kéo một lam máu của bệnh nhân và chạy xuống mở kính hiển vi soi, thật ngỡ ngàng, bằng chứng về các tế bào bạch cầu trung tính tăng phân đoạn (hypersegmented neutrophil) xuất hiện. Điều này có ý nghĩa gì? Có nghĩa là đã có rối loạn phân bào, làm cho các tế bào đã rất già rồi vẫn không thể tách được thành 2 nên nhìn nhân tế bào thì co quắp như là 2 tế bào nhập 1. Nhớ lại bệnh sử của ông, mình không thể không nghĩ ngay tới cuộc phẫu thuật trong quá khứ - đoạn hồi manh tràng đã bị cắt bỏ - vị trí của hấp thụ vitamin B12. Và triệu chứng xuất hiện sau đó mấy năm không phải là tổn thương thần kinh do B12 sao? Kho dự trữ trong cơ thể đã cho ông ấy vẫn duy trì B12 đến vài năm. Do chỉ là bác sĩ hội chẩn, mình đã viết ý kiến về việc bổ sung B12, đó là vào cuối tuần, mình cũng không nghĩ gì thêm. Tối chủ nhật tình trạng ông tệ hơn, bác sĩ Tim mạch lúc đó lại gọi mình, mình hỏi đã bổ sung chưa, thì bảo có rồi, nhưng lại dùng đường uống! Mình yêu cầu tiêm bắp ngay. Các bạn biết gì không, 3 ngày sau tiêm, công thức máu trở lại bình thường (dù còn thiếu máu nhẹ), ông không dùng vận mạch nữa. 5 ngày sau tiêm, ông ngồi dậy nói chuyện không cần thở oxy nữa. Đó cũng là lúc mình đến thăm lại ông, ông bảo với mình là, bác sĩ ơi, tôi không biết tại sao tôi lại hồi phục nhanh như thế từ khi tiêm cái thuốc gì vào đùi, dù trước đó có rất nhiều thuốc truyền. Mình biết mình đã hiểu ra vấn đề!
Câu chuyện không dừng lại khi mình nghiên cữu kỹ siêu âm tim với một chuyên gia nước ngoài ở Vinmec, mình hỏi ông ấy về nguyên nhân suy tim có thể của ông ấy là gì, bởi vì diễn biến suy tim của ông không giống như một trường hợp suy tim điển hình hay gặp, mọi thứ cứ sụp xuống một cách thật khó hiểu trong thời gian ngắn. Câu trả lời của vị chuyên gia ấy làm mình rất hồi hộp: Cardiomyopathy of unknown etiologies – Dù bác ấy không trả lời cho mình được nguyên nhân nào, nhưng cầu nói này cũng đồng nghĩa, ông không phải suy tim do các nguyên nhân thông thường hay gặp. Mối liên hệ về thời gian và tìm kiếm y văn giúp mình tin rằng, tổn thương cơ tim trong bối cảnh này cũng chỉ gây ra do 1 vấn đề mà thôi - thiếu hụt vitamin B12.
Hôm nay, sau chưa đầy 1 tháng tiếp xúc, điều chỉnh liều B12 thích hợp và điều chỉnh một số vấn đề nội khoa, tớ đã cho cụ làm siêu âm tim trở lại. Các bạn biết không, kết quả làm cả gia đình và tớ suýt khóc: Chức năng tâm thu thất trái bảo tồn, EF 54%.
Hôm nay cụ đã đi vòng quanh khoa tâm sự, tớ cũng xin chụp 1 bức ảnh kỷ niệm với cụ, nhưng cụ bảo phải để tôi biểu diễn cho bác xem tôi khoẻ thế nào và thế là tớ có tấm hình này. Cụ đã yên tâm để chuẩn bị cho việc điều trị lại bệnh lý u lympho rồi. Câu chuyện của cụ là một bài học nữa, về sự quan trọng của các vi chất trong cơ thể. Mà không phải lúc nào sinh viên Y cũng đã được đào tạo và ý thức một cách đầy đủ về vai trò của nó trong đa dạng các quá trình sinh học của cơ thể. Y học của thế kỷ 21 là y học của tế bào và phân tử, nơi những bất thường phần lớn không nhìn thấy được bằng mắt, mà cái ta thấy chỉ là hậu quả và bề nổi của bất thường bên dưới. Và cũng là một nhận định quen thuộc, chúng ta chỉ có thể nhìn thấy những gì chúng ta muốn thấy mà thôi!
Hà Nội
Bs. Phan Trúc
