Hội chứng đa polyp gia đình

-          Dịch tễ học và triệu chứng:

Đa polyp gia đình chiếm <1% các trường hợp ung thư đại trực tràng. Tỷ lệ mắc hội chứng này ở Hoa Kỳ là từ 1 đến 3/ 10000 trẻ sơ sinh. Bệnh nhân có thể không có triệu chứng trong một thời gian dài. Các triệu chứng thường gặp nhất khi xuất hiện bao gồm tiêu chảy và phân máu. Các triệu chứng này kéo dài khiến bệnh nhân gầy sút cân. Các bệnh nhân với các triệu chứng này thường được chỉ định nội soi đại trực tràng để chẩn đoán.

-          Các thể đa polyp gia đình

Đa poyp gia đình gồm thể điển hình và thể nhẹ. Với thể điển hình, khi nội soi đại trực tràng toàn bộ có thể phát hiện hàng trăm tới hàng ngàn polyp. Nếu không được chẩn đoán và điều trị kịp thời gần như 100% bệnh nhân đa polyp gia đình thể điển hình sẽ tiến triển thành ung thư đại trực tràng với tuổi trung bình được chẩn đoán là 39 và 80% các trường hợp ung thư xuất hiện ở bên trái.

Hình 1. Hỉnh ảnh nội soi đa polyp gia đình.

(1a) Hình ảnh rất nhiều polyp ở đại tràng. (b) Một số polyp có kích thước lớn

(Nguồn: Hoon Jai Chun, Suk- Kyun Yang, and Myung—Gyu Choi (2014), Clinical Gastroinstestinal Endoscopy: A comprehensive Atlas, Springer).

Trong đa polyp gia đình thể nhẹ, số lượng polyp được phát hiện ít hơn, dao động từ hàng chục đến dưới 100 polyp. Nguy cơ ung thư hóa tích lũy ở thể này cũng thấp hơn so với thể điển hình (từ 70- 80% bệnh nhân theo các nghiên cứu khác nhau), tuổi trung bình được chẩn đoán ung thư cũng muộn hơn (56 tuổi), tổn thương cũng gặp ở đoạn gần của đại tràng với tỷ lệ cao hơn.

Bệnh nhân bị đa polyp gia đình có thể biểu hiện ung thư ở các cơ quan khác như ở tá tràng, dạ dày, tụy, gan, tuyến giáp, não,… và được chẩn đoán thành các hội chứng như hội chứng Turcot hay hội chứng Gardner.

Hình 2) Đa polyp gia đình biểu hiện ở nhiều cơ quan của đường tiêu hóa

(2a) Nhiều polyp ở đại tràng. (2b) Polyp lớn với các biến đổi mang tính chất ác tính trên hình ảnh nội soi, (2c) Polyp phẳng ở tá tràng phát hiện trên cùng bệnh nhân, (2d) Nhiều polyp tuyến đáy vị phát hiện trên cùng bệnh nhân.

(Nguồn: Hoon Jai Chun, Suk- Kyun Yang, and Myung—Gyu Choi (2014), Clinical Gastroinstestinal Endoscopy: A comprehensive Atlas, Springer).

-          Nguyên nhân:

Ngày nay các nhà khoa học đã tìm được nguyên nhân gây ra đa polyp gia đình cũng như các hội chứng này là do đột biến gen áp chế ung thư APC (Adenomatous Polyposis Coli). Đây là một đột biến gen trội nằm trên nhánh dài nhiễm sắc thể số 5. Cho tới nay, hơn 1000 dạng đột biến gen APC liên quan đến đa polyp gia đình đã được mô tả. Phần lớn các trường hợp là các đột biến dịch khung và đột biến tạo bộ ba kết thúc sớm. Bình thường trong cơ thể, protein do gen APC bình thường phiên mã tạo thành có nhiều vùng chức năng, trong đó có vùng gắn với beta-catenin. Khi gen này bị đột biến, các vùng chức năng này bị mất đi làm beta-catenin tăng lên trong bào tương và nhân tế bào, làm hoạt hóa các yếu tố sao chép và từ đó khởi động các con đường tín hiệu làm tế bào làm tế bào tăng sinh mất kiểm soát từ đó dẫn đến hình thành ung thư. Các nhà khoa học cũng đã phát hiện thấy vị trí của đột biến trên gen APC liên quan tới mức độ nặng của đa polyp gia đình, tuổi khởi phát ung thư, thời gian sống thêm và các biểu hiện bên ngoài đại trực tràng của bệnh.

-          Chẩn đoán:

Chẩn đoán đa polyp gia đình dựa các triệu chứng lâm sàng: rối loạn tiêu hóa (tiêu chảy) kéo dài, đại tiện phân có máu, gày sút.

Nội soi đại trực tràng: hội chứng đa polyp gia đình được đặt ra khi bệnh nhân có tổng cộng từ 10 polyp đại trực tràng trở lên.

Cũng cần phải nghĩ đến hội chứng đa polyp gia đình khi bệnh nhân có polyp tuyến ở đại trực tràng kèm theo các biểu hiện ngoài đại trực tràng của bệnh như trong các hội chứng Turcot (ung thư não trên bệnh nhân đa polyp gia đình) và hội chứng Gardner (ung thư ngoài đại trực tràng trên bệnh nhân đa polyp gia đình) kể trên.

Xét nghiệm sinh học phân tử: chẩn đoán được xác định khi phát hiện được đột biến gen APC. Trong một số trường hợp, chẩn đoán chỉ được xác định khi phát hiện được đột biến gen APC (đặc biệt trong đa polyp gia đình thể nhẹ và cần phải phân biệt với một số bệnh lý hiếm gặp khác có biểu hiện polyp tại đại trực tràng).

Cre: Sưu tập