CHẨN ĐOÁN VÀ ĐIỀU TRỊ (VỎ) SUY THƯỢNG THẬN
ÔN THI BÁC SĨ NỘI TRÚ
BSNT Nguyễn Huy Thông
___
TÓM LƯỢC BÀI GIẢNG HANDOWN [Tham khảo]
|
Thượng thận: VỎ [Cầu, Bó, Lưới] - TỦY (catecholamin) Trục: Dưới đồi (CRH) – Tuyến Yên (ACTH) – Thượng Thận (Cortisol) Nowday, CXK, Tự miễn à Corticoid ngoại sinh ACTH thấp – Tuyến thượng thận Teo Nguyên nhân
Tự miễn: Kháng thể (STT, DTD1, Basedow (Cường giáp), Hashimoto Nhiễm khuẩn: lao, nấm, HIV Thuốc: Mitotan ĐT HC Cushing Thâm nhiễm: Sarcoidosis, nhiễm bột, nhiễm sắt, Wilson, di căn ung thư (ung thư tế bào nhỏ) |
TRIỆU CHỨNG LÂM SÀNG
- Suy thượng thận mạn (Addison)
Thiếu glucocorticoid, corticoid chuyển hóa muối nước và adrogen
ACTH à Adosteron ??? Sinh lý: Điều hòa aldosteron
Nguyên phát – thấp
Cao – Thiếu ACTH
- Mệt: Khám, sáng ngủ dậy mệt
- Gầy:
- Rối loạn tiêu hóa: RLĐG (chuột rút)
- Sạm da: ACTH – nếp gấp
- Hạ huyết áp: HA thấp, mạch yếu, hạ huyết áp tư thể
- Glucose: hạ
Điều trị: hydrocortisol # dexamethason
(2) Suy thượng thận cấp 10-20 TỬ VONG Tiêm tĩnh mạch dexamethason à Cortisol máu trong xét nghiệm có tăng không ??? A. CÓ B. KHÔNG
STT mạn + nowday: viêm phổi, bỏ thuốc à KHÁNG SINH !!!
Sau phẫu thuật u tuyến
SỐT – TRỤY MẠCH: RẦM RỘ
TỤT HUYẾT ÁP à HỒI SỨC CẤP CỨU
(1) Tiêm hydrocortisol tĩnh mạch 100mg/6-8 tiếng à giảm liều dần à uống *** dexamethason 4mg tiêm tĩnh mạch
(2) Hạ natri máu -> truyền muối (9%o), ưu trương (2%,3%)
(3) Thiếu dịch à bù dịch NaCl 0,9% - Glucose 5% Glucose 10%
CẬN LÂM SÀNG
1. Cortisol máu
8h: Cortisol < 80 nmol/L
Test Synacthene – Tiêm bắp v tĩnh mạch 1 ống Synacthen 250 mcg à cortisol máu sau 30,60 phút Cortisol > 550 nmol/l – loại trừ suy thượng thận nguyên phát và hầu hết suy thượng thận thứ phát
TEO à Không kích được
- Xét nghiệm (HẬU QUẢ)
- Công thức máu: thiếu máu nhược sắc, BCTT (NEU%) giảm, EOSIN% tăng Hct% tăng
- Điện giải đồ:
Natri máu giảm, natri niệu Aldosteron (tăng ? giảm), kali máu tăng, kali niệu giảm
- Glucose: giảm
- Ure, Cre: tăng nếu có suy thận Protein máu: tăng
- pH: Xu hướng toan – kiềm calci máu: tăng
- ECG: Điện thế thấp (QRS)
- Định lượng ACTH – cortisol
- Chẩn đoán hình ảnh (NGUYÊN NHÂN)
Não: MRI sọ não khảo sát tuyến yên >>> CTScaner
Bụng: Siêu âm ổ bụng CT ổ bụng U – calci hóa: lao, di căn ung thư, u lympho
X-quang phổi: u phổi (nguyên phát), lao (hang)
UNG THƯ DI CĂN ĐẾN TUYẾN THƯỢNG THẬN à Nguyên phát ? Thứ phát ?
|
STT nguyên phát dưới thấp |
STT thứ phát trên cao |
|
Sạm da (Tăng ACTH) |
Không sạm da (Giảm ACTH) |
|
GGGG |
TỪ TỪ Corticoid kéo dài, liều cao giảm đột ngột Sheehan |
|
TEST HẠ ĐƯỜNG MÁU VỚI INSULIN |
|
ĐIỀU TRỊ
THIẾU GÌ – BÙ ĐẤY
- Glucocorticoid
- Hydrocortisone: 10 mg 20-30mg/ ngày 8h sáng 30mg: chia liều 2/3 sáng, 1/3 chiều
TẠI SAO PHẢI CHIA LIỀU: Đỉnh cortisol 8h sáng – 20h tối
CORTISOL – PROTEIN
- Dexamethason, Prednisone Medrol
- à HIỆU QUẢ ĐIỀU TRỊ: TĂNG CÂN, ĂN NGON MIỆNG HƠN, RELAX, ĐGĐ. HA
- à LOÃNG XƯƠNG: DEXA (T-score<-2.5) Biphosphonat + Vit D + Calci
- Fludrocorrtison
- Ốm, NK: hydrocortisol tĩnh mạch: 200-400 mg/ ngày
Solumedrol (MTPrednisolon)
Viêm khớp dạng thấp – Thể phụ thuộc corticoid – 4-7mg/ ngày
