Phân thùy gan trên CT - MRI,

Cre: Bs Phuong CDHA

Hôm qua quét qua cái CT toàn thân không thuốc cho mẹ đứa em, bảo là gần chục năm nay không đi khám bệnh, nay mới ghé qua trải nghiệm cho biết, mình vừa xem vừa tư vấn vui vẻ tự dưng giật mình thấy mấy cái nốt trên phổi, rồi kéo xuống lại thấy huỷ xương cánh chậu, các dấu hiệu của di căn, thế là đứng hình luôn! Hôm nay phải chích để tìm ổ nguyên phát, chụp ra thì thấy u ngay tại gan T, vậy là sẵn dịp mô tả, lấy bài này ra đăng lại, vì chữ "gan T" và "thuỳ T" là khác nhau khi đọc kết quả, mời các bạn cùng đọc và tham khảo!

Gan gồm 8 Hạ phân thùy (HPT), ngăn cách nhau bằng các mốc giải phẫu dễ nhận diện trên hình ảnh:
- Tĩnh mạch cửa: là nhánh mạch máu đi vào trung tâm hạ phân thùy gan, phần thân chính cửa P - T là mốc giải phẫu để phân tầng trên và dưới cho gan. Do đó đi từ trên xuống, khi chưa thấy nhánh cửa chính thì thuộc các HPT II, IVa, VIII, VII. Khi đi qua mốc tĩnh mạch cửa này thì bắt đầu xuống tầng dưới, gồm các HPT III, IVb, V, VI (đếm từ T sang P).
- 3 tĩnh mạch trên gan: ở mỗi tầng, 3 tĩnh mạch này là các lát dao cắt gan thành 4 HPT (mô tả ở trên). Trong đó, ngoài rìa nhất bên T là II, III (phân thùy bên), ở giữa là IV (phân thùy giữa), ở bên P thì chia thành trước và sau, V và VIII ở phía trước (phân thùy trước), VI và VII ở phía sau (phân thùy sau). 

Làm sao thuộc thứ tự các HPT đó? Có 2 cách:
- Nắm đấm: để nhớ bài, các bạn nắm bàn tay lại thành hình nắm đấm, trong đó ngón cái chui vào trong và ở phía sau là HPTI, các đốt ngón tay là HPT, ngăn cách giữa các ngón là tĩnh mạch trên gan, ngăn cách giữa 2 tầng là đường nối liền các khớp bàn gần và giữa (xem hình), chúng ta lại thấy thứ tự từ T sang P, ở tầng trên là II, IVa, VIII, VII và tầng dưới là III, IVb, V, VI. Giờ cho dễ nhớ, các bạn lấy bút lông ra vẽ lên tay và ngắm nghía 1 đêm là thuộc ngay!
- Bản đồ Paris: có đặc điểm là đánh số theo chiều kim đồng hồ và bao quanh sông Seine, chúng ta thấy các HPT cũng tương tự như vậy nếu đánh số HPT II là HPT ở tầng trên và ngoài cùng bên T.

Giờ chúng ta khu trú vô từng tầng cho dễ nhớ, với qui ước là đếm từ trái sang phải:
- Tầng trên: 2 4 8 7, cứ nhớ 2 x 2 = 4, 4 x 2 = 8, sau đó không nhân 2 được nữa nên cái còn lại là 7, như vậy cách nhớ cho tầng này là nhân 2! 2 - 4(a) - 8 và 7!
- Tầng dưới: ai chơi đánh bài tiến lên giỏi, sẽ đánh ngay cái sảnh 3 - 4(b) - 5 - 6! Vậy là thuộc ngay và luôn!

Nắm được các HPT sẽ hiểu được ngôn ngữ của các nhà ngoại khoa, cắt phân thùy, cắt thùy và cắt gan khác nhau xa! Lưu ý, GAN P sẽ gồm 4 HPT với cái sảnh cao hơn là 5 6 7 8, còn GAN T là 1 2 3 4. Phân biệt với THÙY P thì đi nhiều HPT hơn : 4 5 6 7 8, trong khi THÙY T chỉ có 1 2 3.

PS1: để khỏi nhầm giữa GAN và THÙY, mình có cái mẹo là lấy ngay tên bạn Thùy ra, tên Thùy thường là tên...con gái nên sẽ phức tạp hơn, do vậy khó đồng đều, thùy P sẽ là 5 HPT và thùy T gồm 3 HPT. Ngược lại, gan P và gan T đơn giản hơn, đều có cùng 4 HPT như nhau.
PS2: gởi các bạn hình định vị các HPT trên CT và MRI, với các mốc giải phẫu rất dễ nhận diện trên hình chú thích.
Ps3: càng lúc càng "sợ" cái máy khủng long này, sức công phá của ẻm là vô địch về thời gian, liều tia và tính ứng dụng, chắc nhân dịp này mình sẽ cùng anh em tạo thêm nhiều gói tầm soát có ý nghĩa hơn nữa!