NGỘ ĐỘC PARACETAMOL
1. ĐẠI CƯƠNG:
Paracetamol còn được gọi là Acetaminophen, N-acetyl-p-aminophenol hoặc 49-hydroxyacetanilide. Đây là một loại thuốc giảm đau và hạ sốt, được sử dụng để điều trị các triệu chứng như đau đầu, đau cơ, đau khớp, đau lưng, đau răng, cảm lạnh và sốt,… Thuốc không có đặc tính chống viêm như các loại thuốc chống viêm không steroid (NSAID) nên thường được dùng để thay thế vì không gây kích ứng đường tiêu hoá.
2. LIỀU LƯỢNG VÀ NGƯỠNG GÂY ĐỘC:
Paracetamol được sử dụng rộng rãi dưới dạng đơn chất hay dạng kết hợp với codein và dextropropoxyphen để làm tăng hiệu quả. Vì tính phổ biến của nó nên paracetamol là một trong những tác nhân phổ biến nhất trong các vụ tự tử bởi thuốc. Ở dạng đơn chất paracetamol được sử dụng với liều từ 10-15mg/kg cân nặng, ngưỡng gây độc của paracetamol cho người lớn là 1g/lần và 4g/ngày. Nếu dùng quá liều sẽ gây độc cho gan và thận, nếu dùng quá 20g/ngày trở lên có khả năng gây tử vong, ở dạng kết hợp thì ngưỡng gây độc và ngưỡng tử vong sẽ thấp hơn.
3. CHUYỂN HOÁ THUỐC TẠI GAN:
Paracetamol nếu lạm dụng sẽ gây độc mạnh cho gan. Trong quá trình chuyển hoá tại gan, một phần thuốc được nhóm enzym Cytochrom P450 chuyển hoá thành N-acetyl-p-benzoquinone imine (NAPQI), đây là một sản phẩm phụ gây độc cho gan. Thông thường, glutathione và các hợp chất sulphydryl khác ở gan sẽ giải độc chất này, nhưng khi dùng quá liều paracetamol thì các chất này bị cạn kiệt và NAPQI sẽ gây hoại tử tế bào gan. Sử dụng đồng thời paracetamol và các thuốc khác, chẳng hạn như phenolbarbitone hoặc phenytoin trong các dạng bệnh động kinh hoặc nghiện rượu mạn tính, sẽ kích hoạt nhóm enzyme P450 và làm nặng hơn tình trạng gây độc cho gan thông qua cơ chế trên.
4. KHÁM NGHIỆM TỬ THI:
Không có quá nhiều điểm đặc hiệu để quan sát ở đường tiêu hoá. Khi dùng với liều rất cao, hiếm khi thuốc gây tử vong lập tức bằng cơ chế tác động ức chế hệ thần kinh trung ương. Các trường hợp tử vong đều diễn tiến chậm từ 2-4 ngày tương ứng với việc suy gan cấp ngày càng trầm trọng.
a. Đại thể:
- Gan có thể to ra nhưng không thay đổi nhiều về khối lượng (1500g), có màu vàng nhạt hoặc rám nắng.
- Thận sưng to, có màu đỏ.
b. Vi thể:
- Tình trạng viêm gan cấp với hình ảnh hoại tử trung tâm tiểu thuỳ tế bào gan.
- Hoại tử thế bào ống thận lan toả hơn so với hoại tử ống thận thiếu máu, chủ yếu là ở các ống thận gần vì đây là phần ống nhạy cảm hơn cả với độc chất. Ống thận xa và ống góp ít bị ảnh hưởng, mô kẽ thâm nhập một ít tế bào viêm.
c. Độc chất học:
- Phát hiện được hàm lượng paracetamol nhất định trong máu buồng tim, tuỷ xương sau khi chết.
***
Tham khảo: KNIGHT’S FORENSIC PATHOLOGY, GIẢI PHẪU BỆNH HỌC.
