HEN PHẾ QUẢN

1. Định nghĩa

• Viêm mạn tính niêm mạc à ↑ Pứ của PQ thường xuyên với n` tác nhân k.thich
  • • Co thắt lan tỏa cơ trơn phế quản.
    • Co thắt: Hồi phục tự nhiên hoặc dùng thuốc

1. Tiêu chuẩn CĐ:

• Cơn hen đặc trưng: 3 gd: Xảy ra trong n~ hoàn cảnh giống nhau: Ban đêm, thay đổi thời tiết, tiếp xúc với dị nguyên:
  • Tiền triệu: hắt hơi, sổ mũi, ngứa mắt, ho khan, buồn ngủ…
  • Trong cơn: khó thở chậm thì thở ra, tiếng cò cửà ↑ dần, vã mồ hôi, khó nói. Dài 5-15p, hàng giờ/ngày
  • Kết thúc: ↓ dần, ho dài, khạc đờm trong dính
• Tiền sử: Ho, thở rít, khó thở, nặng ngực ( về đêm, tái phát)
• Đo CNHH:
  • HC tắc nghẽn hồi phục hoàn toàn sau hít: 400 mcg salbutamol, FEV1: cải thiện > 200ml ( +/- dùng nghiệm pháp co thắt bằng Methacholin)
  • LL Đ: ↑ >15% sau 15-20 phút hít SABA
  • LL Đ thay đổi > 20% giữa buổi sáng-chiều, cách nhau 12h ( dùng thuốc) hoặc > 10% (ko thuốc)
  • LL Đ ↓ < 15% sau 6 phút đi bộ.

2. Các XN đi kèm:

• XQ phổi: Trong cơn: 2 phổi sáng,  tim dài, thõng. Ngoài cơn bt

               Tâm phế mạn: Tim dài, thõng, cung ĐMP phồng, thất phải phì đại

• Đo CNHH (nt)
• Đo LL đỉnh (nt)
• Khí máu: Làm trong cơn hen nặng: PaO2 < 55 mmHg,  PaCO2 > 50mmHg, pH ↓

+ Khi suy HH mạn: PaO2 < 60 mmHg, PaCO2 > 40 mmHg, pH máu bt

• XN đờm: Nhuộm soi: tinh thể CharcotLeyden, BC ái toan

              Cấy: Khi có biểu hiện bội nhiễm, làm KS Đ

• Điện tim: Nhanh xoang, tâm phế mạnà ↑ gánh, dầy thất phải

3. CĐPB:

• Hen tim
• COPD
• Giãn phế quản
• Viêm thanh quản cấp
• Hít phải dị vật
• Trào ngược dạ dày, thực quản
• Bất thường đường dẫn khí: nhũn sụn thanh quản, khí phế quản, chèn ép, xơ, ung thư hóa, dò thựckhí quản, phình quai đm chủ chèn ép PQ gốc
• Hội chứng ↑ thông khí: chóng mặt, miệng khô, thở dài

4. Phân loại

• Hen dị ứng ( trẻ, ts gia đình, dị nguyên đặc hiệu, test da dị nguyên +, IgE, giải mẫn cảm có kết quả)
• Hen NK ( ng lớn, ko có ts gia đình, cơn lq đến đợt NK, test da với VK +,  IgE ↑, giải mẫn cảm ko có kqua, tiên lượng nặng hơ)
• Hen hỗn hợp ( di ứng đóng vai trò qtrong, cơn hen đến khi có NK)

5. Đánh giá mức độ nặng:

6. Tr.ch cơn hen nặng và nguy kịch theo GINA 2011

1. Hen nặng

• Khó thở lúc nghỉ ngơi, ngồi ngả ra trc. Nói đc từng từ, k.thich, thờ >30 l/p. co kéo cơ hô hấp phụ, n` ran rít ngáy, tim >120l/p,  PaO2 <60 mmHg, PaCO2 >45, SaO2 <90%, sau hít giãn PQ: PEF vẫn < 60% bt.

2. Hen nguy kịch

• Không nói được, ngủ gà, li bì. Thở chậm <10l/p hoặc ngưng thở. Hô hấp nghịch thường. Phổi im lặng. Tim chậm. PEF không đo đc.

7. Khuyến cáo đtr hen theo mức độ nặng

• Có 6 bước: ĐỀU dùng thuốc SABA khi cần
• Thuốc dự phòng và kiểm soát gồm:

• Lưu ý:
  • Ko dùng ICS liều cao đơn độc
  • Khi được kiểm soát tốt trong >3 tháng à ↓ bậc
  • KS ko tốt/ kém: ↑ bậc SAU KHI kiểm soát ytnc, dùng thuốc đúng cách, và đủ liều.

8. Đánh giá kiểm soát hen

9. ĐTR HEN:

1. Mục tiêu điêu trị:

• ↓ tối thiểu TC mạn tính, kể cả TC về đêm
• ↓ tối thiểu số cơn hen
• Không ( hiếm ) phải đi cấp cứu
• ↓ tối thiểu dùng thuốc cắt cơn
• Không giới hạn hđ
• Chức năng thông khí gần bt, LL Đ thay đổi <20%. Hạn chế t/d phụ của thuốc
• Thiết lập kiểm soát hen càng sớm càng tốt

2. Đtr cắt cơn hen

• i. Cơn hen nhe:

• Ventolin 2 nhát ( 3l/ngày)à Nếu cần: Giãn PQ đường uống ( Salbutamol 4mg x 4 viên/ngày hoặc Thyophylin 100mg, 10mg/kg/ngày)
• Cort uống: 1mg/kg/ ngày : 710 ngày
• KS: khi có bội nhiệm: Ampi, Amox (3g/d) hoặc Cefu (2g/d), Augmenti ( 3g/d) , Quinolon

• ii. Cơn hen trung bình:

• Ventolin 36l/d à Uống: giống thể nhẹ. +/ dùng loại kéo dài: Theostat
• Cort: 12 mg/kg/d: 7-10ngày. Kéo dài hơn 10 ngày cần ↓ liều
• KS: Tương tự

• iii. Cơn hen nặng:

• Tại chỗ:
  • Thở oxy
  • Salbutamol: 2 nhát mỗi 20p, trong 1h , +/- dùng khí dung
  • Phối hợp: Atrovent ( ipratropium) xịt 2 nhát, hoặc thuốc kép: Berodual ( Femoterol + Ipra) , Combivent ( Salbutamol + Ipra) 2 lần, mỗi 20p
  • Prednisolon 40-60 mg uống hoặc MethylpresnisolonL 40mg IV
  • Thay thế: Aminophylin 5mg/kg tiêm TMC trong 20p. Hoặc Adrenelin: 0,3 mg tiêm dưới da, 20p/lần

•  Tại bệnh viện:
  • Thở oxy 4-8l/p
  • Giãn PQ (hít/khí dung) à đánh giá lại sau 3 lần à pha truyền với NaCl 0,9% hoặc G 5%, tốc độ 0,5mg/hà ↑ lên tới 4mg/h.
    • à Không đáp ứng: Adrenalin 0,3 mg, nhắc lai mỗi 20p ( ko dùng cho ng già, bệnh tim, mạch vành, ↑ huyết áp)
    • Aminophylin: 5mg/kg với 20p/1lần ( TD ngộ độc: nôn, tim nhanh, co giật) ở BN già , suy gan hoặc đã dùng trc khi vào viện
  • Tiêm TM MgSO4 2g
  • Cort: 40mg methylpred: 4h/ 1 lần. kết hợp xịt Cort tại chỗ
  • Phối hợp: Bù nước, dịch. KS nếu bội nhiễm: cefa 3 ( 3g/d) +Gentamycin/Amykacin hoặc Quinolon.
  • KHÔNG DÙNG: Thuốc an thần ( gây suy HH), thuốc loãng đờm ( tắc nghẽn cấp). Vỗ rung ( ↑ kích ứng đường thở) , Bù dịch n` ( ↑ gánh cho tim phải)

• iv. Cơn nguy kịch

• Bóp bóng mặt nạ ( 1012l/p) hoặc đặt nội khí quản
• Các thuốc khác dương tự như trong cơn hen nặng