Tràn khí màng phổi áp lực (Tension Pneumothorax)
BS. Phẫu thuật Tim
Định nghĩa
Tràn khí màng phổi áp lực (Tension Pneumothorax) là một thể cấp cứu hô hấp đe dọa tính mạng, xảy ra khi không khí xâm nhập vào khoang màng phổi qua cơ chế van một chiều, làm tăng áp suất khoang màng phổi theo từng nhịp thở.
Sự tích tụ khí liên tục này dẫn đến xẹp phổi bên tổn thương, đẩy trung thất và các cấu trúc quan trọng (như khí quản, tim, tĩnh mạch chủ) sang bên đối diện, gây cản trở nghiêm trọng lưu lượng tuần hoàn và hô hấp.
Cơ chế bệnh sinh
Không khí có thể xâm nhập khoang màng phổi qua:
Chấn thương ngực xuyên thấu, gây rách màng phổi.
Vỡ bóng khí dưới màng phổi (bleb) ở bệnh nhân có bệnh phổi nền.
Biến chứng thủ thuật xâm lấn như đặt catheter tĩnh mạch trung tâm.
Khi bệnh nhân hít vào, không khí đi qua chỗ rách vào khoang màng phổi. Khi thở ra, lỗ rách hoạt động như một van một chiều, đóng lại, giữ khí bên trong.
Áp suất khoang màng phổi tăng dần, chèn ép phổi bên lành, đẩy trung thất sang bên đối diện, làm gập tĩnh mạch chủ trên và dưới, cản trở hồi lưu tĩnh mạch, giảm cung lượng tim, có thể dẫn đến ngừng tuần hoàn nếu không can thiệp kịp thời.
Triệu chứng lâm sàng
Bệnh nhân tràn khí màng phổi áp lực thường biểu hiện:
Khó thở dữ dội, tím tái
Đau ngực một bên
Gõ vang bên tổn thương, rung thanh giảm hoặc mất
Tiếng phổi giảm hoặc mất hoàn toàn bên tổn thương
Tĩnh mạch cổ nổi do tăng áp lực lồng ngực cản hồi lưu tĩnh mạch
Lệch khí quản sang bên đối diện (dấu hiệu muộn, nặng)
Hạ huyết áp, sốc tĩnh mạch nếu chèn ép tim nặng.
Chẩn đoán
Chẩn đoán chủ yếu dựa vào lâm sàng, không chờ kết quả X-quang trong tình huống cấp cứu.
Dấu hiệu X-quang: Phổi bên tổn thương xẹp, trung thất lệch sang bên lành, cơ hoành bên tổn thương bị đẩy xuống, khoảng gian sườn giãn rộng.
Xử trí
Tràn khí màng phổi áp lực là một cấp cứu ngoại khoa, xử trí ngay tại giường khi chưa có điều kiện chẩn đoán hình ảnh.
1️⃣ Giải áp khẩn cấp:
Chọc kim lớn (14-16G) tại khoang liên sườn 2, đường trung đòn, cho phép thoát khí ngay lập tức.
Hoặc chọc kim tại khoang liên sườn 4-5 đường nách giữa.
2️⃣ Dẫn lưu khoang màng phổi:
Sau khi giải áp tạm thời, đặt ống dẫn lưu khoang màng phổi (Chest tube) qua khoang liên sườn 4 hoặc 5 đường nách giữa, kết nối hệ thống dẫn lưu kín hoặc van Heimlich để duy trì thoát khí và tránh tái phát.
3️⃣ Hồi sức hỗ trợ:
Thở oxy liều cao, hồi sức tuần hoàn nếu sốc.
Chuẩn bị phẫu thuật xử trí tổn thương phổi hoặc thành ngực nếu cần thiết.
Kết luận
Tràn khí màng phổi áp lực là tình trạng tối khẩn cấp, đòi hỏi chẩn đoán lâm sàng nhanh, xử trí ngay lập tức, không trì hoãn. Việc nhận diện và giải áp kịp thời có thể cứu sống bệnh nhân trong tình huống ngưng tuần hoàn sắp xảy ra. Là bác sĩ phẫu thuật tim, tôi luôn khuyến cáo mọi đồng nghiệp nội trú và hồi sức cấp cứu không được chần chừ, vì mỗi giây chậm trễ là một cơ hội sống bị bỏ qua.
