Matching day: những cuộc bốc thăm duyên nợ
 
Trường Y HN vừa xong một ngày nóng như nồi hấp tiệt trùng: 426/1000 sinh viên lao vào chọn ngành nội trú. Bài này không bàn đến “tinh hoa của các tinh hoa”, vì ngọc nào cũng có this có that.
 
Nhìn cảnh ai đến trước điểm danh trước mà tôi cứ tưởng đang đứng trước cửa hàng ngày Black Friday: người thì bốc đúng size, người thì ôm nhầm áo chỉ vì… kệ bên cạnh hết hàng. 
 
Một ngành “hot” cạn slot là cả bảng chọn nghiêng lệch như một hiệu ứng domino nghiệp lực:  
- A đã tận duyên với Sản nên trôi sang Tai mũi họng, 
- B vì nghiệp lực của A nên hết Tai mũi họng đành dạt qua Nhãn khoa
- C tiếp tục trượt Nhãn khoa nên quy y vào Tâm thần….
 
Nửa năm sau, như một công thức cũ kỹ: một số người tỉnh ngộ, nhận ra mình đã tu sai pháp môn, đổi chuyên ngành vì “không hợp cơ địa”. Nhiều người khác gắng xong để lấy bằng rồi đi làm nghề khác. Có người cắn răng nhiều năm bám cho đến ngày thở dài thôi buông. 
 
Không ai sai cả, sai nhất là nghĩ chỉ có một con đường duy nhất đúng. 

Nội trú không định nghĩa bạn, nó chỉ là một chiếc thuyền qua sông, không phải bến đỗ.
 
Tôi không học nội trú. Sáu năm sau khi ra trường, tôi mới được nhận vào bệnh viện Việt Đức. Sáu năm đó tôi chỉ mài một lưỡi dao: phẫu thuật tạo hình, không sờ một chút nào vào thẩm mỹ. Tôi chọn từ sinh viên năm 4, không rẽ ngang dọc, đến lúc có việc làm, tôi đã có 8 năm kinh nghiệm mài dũa liên tục.
 
Trên đường, tôi gặp không ít bác sỹ ngoại đọc bệnh lý như máy, nhưng mổ thì tay run bần bật, đứng trước bệnh nhân cấp cứu thì cứng đơ người. Tội nghiệp bệnh nhân mà còn phí phạm  “tinh hoa”. 
 
Sở thích là một chuyện; năng khiếu và cái giá bạn sẵn sàng trả là chuyện khác. 
 
Tại sao bạn nên tìm hiểu trước và kiên định đường mình đã chọn? Vì đổi tuyến đắt hơn bạn tưởng: 
 
1. Mỗi lần nhảy chuyên ngành, bạn reset đường cong học tập, mất vốn xã hội, mất thầy hướng dẫn, mất quy trình. Mất thời gian là cái mất lớn nhất.
 
2. Bạn nghĩ “làm mới”; thực ra là làm lại. Trong phẫu thuật, lãi kép kỹ năng bắt đầu tăng lên từ năm 3 trở đi: những động tác vi mô, cảm giác, mẹo nhỏ chỉ được mở khoá khi bạn ở lại đủ lâu. 
 
3. Thị trường ủng hộ cho sự kiên định, vấn đề không phải bạn làm gì, mà là làm trong bao lâu, như thế nào. Bệnh nhân chọn người ổn định, đồng nghiệp cũng thế. Khó ai có thể đặt niềm tin vào một bác sỹ hôm trước làm chẩn đoán hình ảnh, hôm nay thấy đi châm cứu, mai lại đi nâng ngực (có thật không đùa nha).
 
4. Đừng để hiệu ứng FOMO đánh lừa nhận định của bạn. Nhà hàng xóm luôn đẹp qua story, còn hậu trường đau khổ thì chẳng ai nói (nói ra thì còn ai vào làm giúp việc cho các anh chị nữa). 
 
5. Kỹ năng cần phải rèn luyện bền bỉ, không tự nhiên các thầy liếc mắt đã bắt được bệnh, thò ngón tay vào đã bóc được u. Ngành Y không có thiên tài, chỉ có những con người kiên định và bền bỉ mới trở thành tinh hoa của đất nước.
 
6. Hệ sinh thái nghề bao gồm đội ngũ, quy trình, bệnh nhân trung thành, toàn cây lâu năm. Cứ nhổ gốc hoài thì trồng sao kịp? 
 
7. Bạn bỏ cuộc vẫn được, nhưng phải có mục tiêu từ đầu, sau 12–18 tháng đào sâu mà kỹ năng không tiến, hiệu quả bằng không còn niềm vui thì âm vô cực, lúc ấy mới tính. Mệt không phải lý do để bỏ cuộc, bạn phải dùng dữ liệu của hiệu quả đầu ra.
 
8. Núi K2 dạy tôi một điều đơn giản mà phũ: lên đỉnh mới là nửa đường; phần khó là xuống cho an toàn. Trong nghề Y cũng vậy: đến đỉnh kỹ năng chưa xong; bạn còn phải duy trì chất lượng, xây đội, truyền nghề. Một chặng đường rất dài nếu bạn muốn để lại một di sản.
 
9. Kiên định nghe thì dễ, nhưng bắt đầu từ đâu? Bạn phải tự ý thức về bản thân: mình thích gì, mình giỏi gì, mình sẵn sàng trả được cái giá gì. Nếu ba vòng tròn chưa giao nhau, hãy khoanh vùng giao lớn nhất và cam kết 12 tháng (giống như kinh doanh vậy, bạn phải biết giới hạn nào thì cần rút vốn).
 
Chọn ngành học chỉ vì nghe sang mồm hay hứa hẹn nhiều xèng thì bạn đã là nạn nhân của marketing. Bằng đẹp không chữa bệnh hộ bạn, CV đẹp không khâu vết mổ cho bạn, chỉ có bản thân bạn mới làm được.
 
Nội trú chỉ là một quá trình học, không cứ học NT thì sẽ giỏi và ngược lại. Học NT có nhiều lợi ích nhưng cũng nhiều bất cập, ai đã học thì đều biết, mà chả học cũng biết.
 
Tôi thấy nhiều bác sỹ đã tốt nghiệp NT lâu rồi, vẫn để chức danh BSNT trên con dấu tên? Để làm gì vậy, chẳng lẽ khả năng của bạn không vượt qua được cái danh BSNT?
 
Trong lý thuyết trạm xe bus của Helsinki, tác giả Minkkinen đã chỉ điểm giúp cho những người trẻ, những người vẫn đang loay hoay sáng tạo và tìm chỗ đứng trong lĩnh vực của mình. 
 
Ai đang cố gắng tạo ra tiến bộ xã hội đều sẽ gặp thất bại, ta thường phản ứng với những thất bại này bằng cách gọi taxi và chuyển sang một tuyến xe bus mới, có lẽ chuyến đi sẽ dễ chịu hơn chuyến này. Nhưng thay vì thế, bạn nên ngồi yên trên xe và quyết tâm xem xét, suy nghĩ và điều chỉnh lại các ý tưởng.
�Tuy nhiên để làm được điều đó, bạn phải trả lời được câu hỏi mang tính quyết định và khó khăn nhất. Bạn sẽ đi chuyến xe nào? Bạn muốn kể cho thế giới câu chuyện gì? Bạn muốn dành cuộc đời mình để điều chỉnh và cải thiện điều gì?
�Làm thế nào bạn biết đâu là câu trả lời đúng? Không ai biết được chuyến xe nào là tốt nhất, nhưng nếu muốn phát huy tiềm năng của mình thì bạn phải chọn lấy một chuyến. Đây là một trong những áp lực chính của cuộc sống, bạn bắt buộc phải tự chọn.
�P/s: Và một khi đã chọn rồi thì hãy ở yên trên xe, mài da.o và cơ hội sẽ đến để bạn toả sáng.
Bs Ngô Hải Sơn - Tâm sự