🌟 SINH LÝ CƠN ĐÓI: BẠN ĐANG ĐÓI VÌ CƠ THỂ HAY VÌ... NÃO BỘ? 🌟
Cơn đói không đơn giản chỉ là “bụng réo”! Nghiên cứu từ Tạp chí Y học New England cho thấy đói được điều khiển bởi 3 cơ chế chính:
🧠 1. CƠN ĐÓI CÂN BẰNG NỘI MÔI (Homeostatic Hunger)
→ Nguyên nhân: Thiếu năng lượng, hoạt động thể chất.
→ Cơ chế: Hormone leptin (từ mỡ) và ghrelin (kích thích đói) giúp duy trì cân bằng năng lượng.
→ 🍎 Ví dụ: Đói sau khi chạy bộ, nhịn ăn lâu.
🎭 2. CƠN ĐÓI KHOÁI CẢM (Hedonic Hunger)
→ Nguyên nhân: Thèm đồ ngọt, đồ béo do tác động từ giác quan, thói quen, cảm xúc.
→ Cơ chế: Dopamine kích hoạt “khoái cảm ăn uống” dù không thiếu năng lượng.
→ 🍔 Ví dụ: Thèm snack khi buồn/chán, ăn vặt không kiểm soát.
🦠 3. CƠN ĐÓI DO VI SINH VẬT ĐƯỜNG RUỘT CHI PHỐI (Microbiota-Driven Hunger)
→ Nguyên nhân: Vi khuẩn đường ruột tiết chất ảnh hưởng hormone (GLP-1, PYY).
→ Cơ chế: Metabolite như butyrate, acetate có thể kích thích hoặc ức chế cơn đói.
→ 🌿 Ví dụ: Chế độ ăn giàu chất xơ thay đổi hệ vi sinh, giảm thèm ăn.
ỨNG DỤNG Y HỌC:
🔬 Nghiên cứu mở ra hướng điều trị béo phì, chán ăn bằng điều chỉnh hormone, hệ vi sinh hoặc thuốc ức chế hedonic hunger.
BẠN CÓ BIẾT?
- 12.000 năm trước, nông nghiệp khiến con người chuyển từ “đói cân bằng nội môi” sang “đói khoái cảm”.
- Vi sinh vật đường ruột của bạn có thể “điều khiển” thói quen ăn uống!
👉 Cơn đói của bạn thuộc loại nào? Comment chia sẻ nhé! 😉
LƯU Ý: BẠN CÓ THỂ CLICK VÀO ẢNH ĐỂ ĐỌC CHI TIẾT
#SinhLýĐói #DinhDưỡngYHọc #ViSinhVậtĐườngRuột #SứcKhỏeLàVàng 🧠🍽️🦠
Nguồn: Alessio Fasano, M.D. – The New England Journal of Medicine.
Link bài viết gốc: https://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJMra2402679
Cơn đói là một bản năng sinh tồn cổ xưa có nguồn gốc tiến hóa; tầm quan trọng của nó thể hiện qua các cơ chế phức tạp và chồng chéo, huy động đầy đủ cả năm giác quan để điều hòa việc ăn uống. Trong lịch sử, khi con người còn săn bắn – hái lượm với nguồn lương thực không ổn định, việc điều hoà cơn đói chủ yếu nhằm duy trì cân bằng chuyển hóa giữa năng lượng nạp vào và năng lượng tiêu hao. Sự ra đời của nông nghiệp cách đây khoảng 12.000 năm đã làm gia tăng đáng kể nguồn cung cấp thực phẩm giá rẻ, giàu năng lượng và dễ ăn, từ đó ảnh hưởng rõ rệt đến quá trình tiến hóa của sinh lý học cơn đói—vốn đã được định hình suốt 2 triệu năm trước đó.
Nhiều nghiên cứu cơ bản và lâm sàng về sinh lý bệnh học của cơn đói cho thấy quá trình điều hoà ăn uống chịu tác động bởi nhiều yếu tố kinh tế – xã hội, văn hóa, tâm lý, và hành vi. Việc trọng lượng cơ thể của một cá nhân thường ổn định tương đối theo thời gian gợi ý rằng cơ thể có một bộ máy chuyển hóa vô cùng tinh vi, sẵn sàng điều chỉnh nhiều biến số khác nhau—từ những yếu tố “dễ dự đoán” (như tỷ lệ chuyển hóa cơ bản) đến những yếu tố khó đoán hơn (như chất lượng và lượng thức ăn nạp vào, hiệu ứng nhiệt của thực phẩm, thành phần dinh dưỡng đa lượng, và mức độ hoạt động thể chất).
Tuy nhiên, quá trình điều hòa chính xác này—vốn được tiến hóa để ủng hộ việc nạp dư thừa calo (giúp dự trữ chất béo làm năng lượng dự phòng)—nay lại dẫn đến nhiều tác động bất lợi về mặt y khoa.
----
1. Homeostatic Hunger (Cơn đói cân bằng nội môi)
Mục đích: Duy trì cân bằng năng lượng (energy balance) trong cơ thể.
Cơ chế:
Khi cơ thể thiếu năng lượng (ví dụ đang đói bụng thực sự do nhịn ăn quá lâu hoặc sau khi tập luyện), các tín hiệu thần kinh – nội tiết (neuroendocrine) và chuyển hóa (metabolic) được kích hoạt, thúc đẩy cảm giác đói.
Những tín hiệu này bao gồm:
Ghrelin (hormone “kích thích đói”) được tiết ra khi dạ dày trống.
Leptin (hormone “ức chế đói”) được tiết từ mô mỡ, thường giảm thấp khi mỡ dự trữ giảm nhiều, dẫn đến tăng cảm giác đói.
Các hormone ức chế ăn (như GLP-1, PYY, CCK) tăng cao sau bữa ăn, giúp gửi tín hiệu “no” lên não.
Insulin và quá trình chuyển hóa đường (glucose homeostasis) cũng tham gia điều tiết.
Mục tiêu cuối cùng là báo cho não biết cơ thể đang thiếu năng lượng và cần bổ sung thức ăn để khôi phục trạng thái cân bằng.
---
2. Hedonic Hunger (Cơn đói do “tâm lý” hoặc “khoái cảm”)
Mục đích: Đáp ứng mong muốn “thưởng thức” thức ăn, ngay cả khi cơ thể không thực sự thiếu năng lượng.
Cơ chế:
Thường bị khơi gợi bởi các yếu tố cảm giác (mùi thơm, vị ngon, hình ảnh hấp dẫn của món ăn), tâm lý – hành vi (thói quen, căng thẳng, cảm xúc), và môi trường (xung quanh có sẵn đồ ăn ngon, nhiều chất béo, đường).
Lúc này, tín hiệu đói không còn phụ thuộc vào việc cơ thể đang “thiếu calo” nữa, mà thiên về ham muốn “ăn cho sướng miệng”.
Vì các tín hiệu no (satiety) kém hiệu quả trong tình huống này (hoặc thường bị “bỏ qua”), hedonic hunger dễ dẫn tới ăn quá nhiều (overeating), góp phần gây thừa cân, béo phì.
---
3. Microbiota-Driven Hunger (Cơn đói do vi sinh vật đường ruột chi phối)
Mục đích: Kết quả của mối liên hệ giữa hệ vi sinh vật đường ruột (gut microbiota) và các cơ chế kiểm soát cơn đói của cơ thể.
Cơ chế:
Vi khuẩn đường ruột có thể tiết ra hoặc kích thích sản sinh các chất chuyển hóa (metabolites) hay peptidomimetics (các phân tử “giả peptide”) tác động đến:
1. Hormone điều hòa đói/no (leptin, ghrelin, GLP-1, PYY, CCK),
2. Tiết insulin (giúp kiểm soát nồng độ glucose máu),
3. Và từ đó ảnh hưởng gián tiếp đến cảm giác đói hay no.
Đặc điểm và số lượng loại vi khuẩn khác nhau trong ruột (ví dụ do chế độ ăn, lối sống, kháng sinh…) có thể thay đổi cách cơ thể gửi tín hiệu đói/no lên não.
Dù vẫn cần nghiên cứu nhiều hơn, cơn đói “do vi sinh vật” được coi là một yếu tố tiềm năng giải thích tại sao một số người thèm ăn hơn hoặc no lâu hơn so với người khác.
