CƠ CHẾ PHÙ CHÂN DO NHÓM THUỐC CHẸN KÊNH CALCI

I. Đại cương về nhóm thuốc chẹn kênh calci

Cơ chế tác dụng của thuốc

Thuốc được gọi là chẹn kênh canxi vì  khi vào cơ thể đã ngăn cản dòng ion canxi vào tế bào qua kênh vận chuyển canxi của màng tế bào. Tế bào của các mô cơ thể có nhiều týp vận chuyển ion canxi.

1. Týp L: là loại kênh vận chuyển ion canxi có nhiều ở màng tế bào cơ trơn  thành động mạch (đặc biệt ở các tiểu động mạch), cơ tim. Ngoài ra nó còn có thể có trong một số mô khác như: phế quản, dạ dày-ruột, tử cung…

2. Týp T: là loại kênh có chủ yếu ở các tế bào thần kinh tự động của tim, đặc biệt ở nút xoang và nút nhĩ thất. Loại kênh này ít có ở tế bào cơ trơn động mạch và hoạt động mang tính bị động nhiều hơn týp L.

3. Týp P: loại kênh này có chủ yếu ở mạng Purkinje.

4. Týp N: loại kênh có chủ yếu ở các mô thần kinh.

Khi vào cơ thể thuốc chẹn kênh canxi sẽ gắn vào vị trí N của kênh vận chuyển ion canxi typ L nằm trên màng tế bào. Khi kênh mở cho dòng canxi vào tế bào, dòng ion canxi xâm nhập vào tế bào qua kênh này bị cản trở. Kết quả là nồng độ ion canxi trong tế bào giảm, dẫn tới giảm thể Calci-calmodulin, một phức chất của ion canxi với Troponin có tác dụng kích thích men Kinaze của chuỗi nhẹ sợi myosin, làm myosin có thể trượt trên sợi actin gây co cơ.

Một số cơ chế tác dụng của thuốc chẹn dòng calci trên một số mô của cơ thể

1. Đối với động mạch: Khi thuốc gắn vào vị trí N của kênh vận chuyển ion canxi typ L của tế bào cơ trơn thành động mạch làm giảm lượng ion canxi xâm nhập vào tế bào, làm giảm tính co của cơ trơn, làm giảm sức cản thành mạch, gây giảm huyết áp và chống co thắt động mạch (vành).

2. Đối với tim: Khi thuốc vào cơ thể, chúng sẽ gắn với các kênh vận chuyển ion canxi của các loại tế bào của mô tim làm giảm nồng độ ion canxi trong tế bào.  Đối với tế bào cơ tim cũng như cơ trơn thành động mạch thuốc làm giảm khả năng co của tế bào cơ tim làm giảm công của cơ tim dẫn đến giảm nhu cầu oxy của cơ tim. Đối với các tế bào thần kinh tự động của các nút tim và mạng dẫn truyền purkinje chúng làm giảm nồng độ ion canxi trong tế bào làm thay đổi điện thế màng tế bào, làm giảm tính khử cực của các tế bào thần kinh tự động này và tăng thời gian dẫn truyền trong tim.  Như vậy thuốc đã làm giảm nhịp tim, tăng thời kỳ tâm trương cũng như giảm nhu cầu oxy của cơ tim. Do thay đổi điện thế màng tế bào làm giảm tính tự khử cực của các đám tế bào những ổ ngoại vị (vùng nhĩ) trong ngoại tâm thu.

II. Cơ chế gây phù chân

Nếu bạn đang uống thuốc hạ áp nhóm chẹn kênh Canxi như Amlodipine, Felodipine, Nifedipine… thì có thể hiện tượng phù chân là tác dụng phụ của các loại thuốc này.

Nguyên nhân là do thuốc có tác dụng làm giãn cơ trơn động mạch ngoại biên, tăng cường lưu lượng máu đến tận cùng động mạch. Cổ chân ở xa tim và ở vị trí thấp nhất cơ thể nên khả năng thu hồi máu trở về tim là khó khăn nhất nên dễ xảy ra tình trạng phù.

Khi gặp phải tác dụng phụ này, bạn cần đến bệnh viện thăm khám để được chẩn đoán chính xác có mắc kèm bệnh lý nào hay do tác dụng phụ của thuốc nào khác không. Dựa vào đó, bác sĩ điều trị sẽ điều chỉnh liều thuốc hay thay thế, phối hợp các thuốc điều trị khác