Tấm phim chụp CT khiến tôi ám ảnh suốt cả đêm… và bài học quá đắt giá. Tôi vẫn không quên được cảm giác ấy… : Khi nhìn vào tấm phim CT não của một bệnh nhi mới chỉ 3 tuổi bị ngã đập đầu, vùng nhu mô não bên trái đã tụ máu, đang bị chèn ép nghiêm trọng. Đó không phải là hậu quả của cú ngã... mà là từ một hành động sai lầm của người mẹ.
Hôm qua, bé được đưa vào viện trong tình trạng nguy kịch. Hôn mê sâu, mặt tím tái, mạch đập yếu dần. Bố mẹ hoảng loạn bế con chạy thẳng vào phòng cấp cứu, giọng người mẹ vang lên trong nước mắt: “Bác sĩ ơi… cứu con em với, cứu con em với…”
Chúng tôi vội vàng kiểm tra. Bé vẫn còn nhịp tim, vẫn còn thở, nhưng đồng tử đã bắt đầu giãn. Phim chụp cho thấy máu tụ đang chèn ép lên thân não, không thể chờ đợi thêm một giây nào nữa, ca mổ khẩn cấp lập tức được thực hiện để giành giật lấy cơ hội sống cho bé.
Sau 2h liên tục cấp cứu – vừa hy vọng, vừa tuyệt vọng, rồi cuối cùng chúng tôi đã dành lại được sự sống cho bệnh nhân. Chúng tôi thở phào… nhưng là một cái thở trong im lặng. Bởi não đã bị sang chấn quá nhiều trước khi tới được bệnh viện. Tuy đã lấy hết được cục máu đông, và thành công giữ lại được sự sống, nhưng chưa chắc giữ lại được cả một cuộc đời trọn vẹn cho em.
Kết quả ấy như một cú sốc. Người cha ngồi sụp xuống, hai tay ôm đầu. Người mẹ cuộn tròn ôm hai chân gào khóc, liên tục nói:
"Chuyện gì đang xảy ra vậy... tôi đã làm gì con thế này", Tiếng khóc của chị vọng dài trong hành lang bệnh viện, khiến ai chứng kiến cũng không thể cầm lòng. Mọi người phải dìu chị vào trong, còn tôi đứng lặng, nghẹn đến mức không nói nên lời.
Tôi muốn nói với chị rằng: “Con chị còn sống… là một kỳ tích rồi. Là điều may mắn giữa bao điều không may.”
Nhưng cổ họng tôi tắc lại. Làm sao có thể nói ra những lời ấy, khi tôi biết rõ: phía sau điều kỳ diệu ấy là một tương lai có thể không trọn vẹn, với những di chứng mà bé có thể sẽ mang theo suốt cuộc đời?
Sau ca mổ, tôi ngồi thẫn thờ trong phòng nghỉ, trong đầu vẫn vang vọng tiếng khóc của người mẹ. Tôi nhớ lại những gì hai vợ chồng kể lại: Buổi sáng hôm đó, bé đang chơi trên giường thì bất ngờ vấp ngã, đầu va mạnh xuống nền gạch cứng. Nghe tiếng động, người mẹ lập tức lao vào như bản năng, bế xốc con lên, vừa lay gọi vừa dỗ dành, hoảng hốt tìm mọi cách để bé nín khóc.
Đó là khoảnh khắc đầu tiên não con bị tổn thương.
Và có lẽ cũng là khoảnh khắc mà phần não bị tổn thương ấy bắt đầu chảy máu, bắt đầu sưng lên - từ chính vòng tay yêu thương nhưng vụng về của mẹ.
Đến chiều, bé bắt đầu sốt cao, nôn trớ. Lúc này bé mới được đưa tới bệnh viện, trên đường đi, vì lo sợ bé lịm đi, chị lại tiếp tục lay gọi, gào khóc bên tai con, mong con tỉnh.
Nhưng chị không biết… càng lay mạnh, càng gọi to, càng khiến não con thêm chấn động. Khi tới được bệnh viện thì mọi thứ đã quá khó để xử lý.
Khi nghe lại câu chuyện của anh chị, tôi không khỏi rùng mình. Bé gái chỉ bị ngã sang chấn nhẹ, đáng lẽ bé nên được đặt nằm yên, giữ đầu cổ thẳng hàng, thông đường thở và hạn chế những ngoại lực và tiếp tục quan sát gọi xe cứu thương tới.
Nhưng người mẹ đâu thể bình tĩnh. Bản năng làm mẹ khiến chị bật dậy lao đến như một tia chớp, ôm con vào lòng, xốc dậy, vỗ má, lắc đầu, lay gọi con như thể chỉ cần bé khóc là sẽ ổn….và trong cơn hoảng loạn, chị đã vô tình đẩy con ra xa hơn khỏi thế giới này.
Là bác sĩ, tôi hiểu rõ: Trong những tai nạn khẩn cấp như vậy ở trẻ nhỏ hay vô vàn các trường hợp khác trong cuộc sống như: hóc dị vật, sốt co giật, đột quỵ,… rất cần đến sự bình tĩnh và kiến thức của những người bên cạnh. Nếu người thân biết cách sơ cứu đúng, chỉ một vài thao tác cũng có thể giữ lại được sự sống.
Thế nhưng, thực tế thì sao?
Suốt hơn 10 năm làm việc trong phòng cấp cứu, tôi đã chứng kiến hàng ngàn ca bệnh. Mỗi ngày đều có người chạy vào trong cơn hoảng loạn, nước mắt giàn giụa, tay chân luống cuống vì không biết phải làm gì. Thứ khiến tôi đáng tiếc nhất không nằm ở mức độ nghiêm trọng của các ca đó - mà là sự thiếu hiểu biết, thiếu kiến thức cơ bản của những người thân yêu bên cạnh nạn nhân.
Cũng như người mẹ trong câu chuyện trên. Không ai từng dạy chị phải làm gì khi người thân gặp sự cố, cũng không ai bắt chị phải học những điều đó, đến khi biến cố ập đến chị cũng không thể giúp chính người thân của mình.
Trong những tình huống khẩn cấp. Chính cha mẹ, bạn bè, đồng nghiệp, người đi đường – bất kỳ ai ở gần nạn nhân nhất sẽ là “bác sĩ đầu tiên”. Một thao tác đúng có thể giữ lại mạng sống. Một sai sót nhỏ đôi khi lại cướp đi tất cả.
Và đó là lý do tôi mong từng gia đình đều có ít nhất một cuốn cẩm nang dạy sơ cứu trong nhà. Một cuốn sách dễ hiểu, thực tế, có thể nhắc bạn phải làm gì khi người thân gặp biến cố.
Những kiến thức sơ cứu ấy mọi người đều có thể tìm hiểu được trong cuốn sách Sơ Cứu 360. Vì hồi còn là sinh viên, tôi đã được học những kiến thức sơ cứu từ cuốn sách này, như một giáo án bắt buộc mà bất cứ sinh viên nào cũng phải thuộc lòng từ cách xử lý tai nạn ngã đập đầu, đột quỵ, co giật, hóc dị vật, ngã xe…
Tôi viết những dòng này… không phải để trách móc người mẹ ấy. Mà là để mọi người có nhận thức sâu sắc về tầm quan trọng của sơ cứu trong cuộc sống. Bởi không ai biết tai nạn sẽ ập đến lúc nào. Và nếu hôm ấy, người mẹ biết cách xử lý, có lẽ hôm nay cô bé ấy đã có thể cười, khóc, gọi mẹ - thay vì nằm yên trên giường bệnh với hàng dây nhợ chằng chịt.
Nếu bạn đang đọc đến đây… xin đừng để sự vô tri cướp đi cơ hội sống của những người thân yêu. Hãy tự học kỹ năng sơ cứu để bảo vệ chính gia đình, người thân, người bạn đời của mình.
Khi một người bị tụ máu màng não (thường do chấn thương sọ não), việc cố định đầu và không được lay mạnh là cực kỳ quan trọng, vì:
1. Nguy cơ làm chảy máu nặng hơn : Tụ máu nghĩa là trong sọ đã có mạch máu bị vỡ. Nếu đầu bị lay lắc, va chạm hoặc di chuyển mạnh, có thể làm mạch máu tổn thương thêm → lượng máu tụ tăng lên, áp lực nội sọ cao hơn.
2. Tránh tăng áp lực nội sọ đột ngột : Những cử động mạnh ở đầu làm thay đổi áp lực trong não, dễ khiến khối máu tụ chèn ép mạnh hơn vào nhu mô não, gây mất ý thức, co giật hoặc thậm chí ngừng thở.
3. Nguy cơ tổn thương cột sống cổ kèm theo : Nhiều ca chấn thương sọ não có kèm chấn thương cột sống cổ. Nếu lay đầu, cổ có thể bị gập/duỗi quá mức → gây liệt tứ chi hoặc tổn thương tủy sống vĩnh viễn.
4. Ảnh hưởng đến tuần hoàn não : Cử động mạnh có thể làm gián đoạn lưu lượng máu lên não, khiến vùng não đang bị tổn thương càng thiếu oxy, làm bệnh nhân nhanh rơi vào hôn mê sâu hơn.
Vì vậy, trong sơ cứu:
• Tuyệt đối không lay, không lắc đầu bệnh nhân.
• Giữ đầu – cổ – thân trên cùng một trục thẳng, có thể dùng tay cố định hai bên hoặc chèn khăn, gối mềm.
• Gọi cấp cứu ngay, vì tụ máu màng não thường cần can thiệp y khoa (phẫu thuật lấy máu tụ).
Các bước sơ cứu an toàn
1. Đánh giá nhanh tình trạng
• Kiểm tra ý thức: gọi to, lay nhẹ vai (không lay đầu).
• Kiểm tra hô hấp: nhìn ngực có phập phồng không, nghe hơi thở.
• Kiểm tra mạch: bắt ở cổ tay hoặc cổ.
2. Giữ tư thế an toàn
• Nếu bệnh nhân còn tỉnh: để nằm ngửa, đầu – cổ – thân giữ thẳng hàng.
• Nếu bệnh nhân bất tỉnh nhưng còn thở: đặt tư thế hồi phục (nghiêng một bên) để tránh sặc ói, nhưng vẫn phải giữ thẳng cổ.
• Nếu bệnh nhân ngừng thở/ngừng tim: tiến hành hồi sức tim phổi (CPR).
3. Cố định đầu – cổ
• Tuyệt đối không lắc, xoay hoặc gập duỗi cổ.
• Dùng hai tay giữ chặt hai bên đầu bệnh nhân hoặc chèn khăn/gối mềm hai bên để cố định.
• Nếu có nẹp cổ chuyên dụng → sử dụng ngay.
4. Xử lý vết thương ngoài (nếu có)
• Nếu có chảy máu da đầu:
• Dùng gạc sạch hoặc vải sạch ấn nhẹ cầm máu.
• Không ấn trực tiếp vào xương bị lõm hoặc dị vật cắm vào → chỉ băng ép nhẹ xung quanh.
5. Theo dõi liên tục
• Quan sát dấu hiệu nặng lên:
• Nhức đầu dữ dội, ói mửa liên tục.
• Lơ mơ dần, mất ý thức.
• Co giật.
• Đồng tử hai bên không đều.
• Ghi nhớ thời gian, diễn biến để cung cấp cho bác sĩ.
6. Gọi cấp cứu ngay lập tức : Thông báo rõ: nghi chấn thương sọ não/tụ máu màng não, mô tả tình trạng, địa điểm.
🚫 Những điều tuyệt đối không làm
• Không lay, lắc, xốc bệnh nhân.
• Không cho ăn uống.
• Không tự ý cho thuốc giảm đau hay thuốc ngủ.
• Không bỏ mặc bệnh nhân một mình (có thể mất ý thức hoặc ngừng thở bất cứ lúc nào).
Tổng hợp sưu tầm nhiều nguồn
