Võng Mạc Đái Tháo Đường: Định Nghĩa, Triệu Chứng, Điều Trị và Phòng Ngừa

1️⃣ Định nghĩa

Võng mạc đái tháo đường (Diabetic Retinopathy - DR) là biến chứng vi mạch thường gặp nhất của bệnh đái tháo đường, đặc trưng bởi sự tổn thương vi mạch võng mạc, dẫn đến rò rỉ dịch, xuất huyết, thiếu máu cục bộ võng mạc và tăng sinh tân mạch, có thể tiến triển đến mù lòa nếu không được phát hiện và can thiệp kịp thời.

DR được chia làm 2 giai đoạn chính:

Võng mạc đái tháo đường không tăng sinh (NPDR).

Võng mạc đái tháo đường tăng sinh (PDR).

2️⃣ Cơ chế bệnh sinh

Tăng glucose máu mạn tính dẫn đến tổn thương nội mô mao mạch võng mạc, hình thành microaneurysms và tăng tính thấm thành mạch.

Thiếu máu cục bộ võng mạc kích thích yếu tố tăng trưởng nội mô mạch máu (VEGF), dẫn đến tân mạch bất thường.

Dịch rò rỉ hình thành xuất tiết cứng (hard exudates).

Thiếu máu cục bộ lớp sợi thần kinh hình thành đốm bông gòn (cotton-wool spots).

Tân mạch dễ vỡ gây xuất huyết dịch kính và trước võng mạc.

3️⃣ Phân loại lâm sàng

✅ No apparent retinopathy: Chưa có tổn thương.
✅ NPDR:

Mild NPDR: Chỉ có microaneurysms.

Moderate NPDR: Có thêm xuất huyết, xuất tiết, cotton-wool spots nhưng chưa đủ tiêu chuẩn nặng.

Severe NPDR: Theo quy tắc 4-2-1:

Xuất huyết nội võng mạc >20 điểm ở 4 góc phần tư.

Dãn tĩnh mạch rõ ở ≥2 góc phần tư.

IRMA rõ ở ≥1 góc phần tư.

✅ PDR:

Xuất hiện tân mạch võng mạc hoặc gai thị.

Có thể kèm xuất huyết dịch kính, xuất huyết trước võng mạc, gây giảm thị lực nặng.

4️⃣ Triệu chứng lâm sàng

Giai đoạn sớm: Thường không có triệu chứng.

Mờ mắt thoáng qua, dao động.

Nhìn mờ dần, thị lực giảm.

Thấy "ruồi bay" do xuất huyết dịch kính.

Mất thị trường hoặc bóng đen trước mắt nếu có xuất huyết nhiều.

5️⃣ Chẩn đoán

✅ Khám đáy mắt bằng soi đáy mắt gián tiếp hoặc sử dụng máy chụp đáy mắt không giãn đồng tử (retinal photography).
✅ Chụp mạch huỳnh quang (FA): Đánh giá thiếu máu cục bộ võng mạc và rò rỉ mạch.
✅ OCT (Optical Coherence Tomography): Đánh giá phù hoàng điểm.

6️⃣ Điều trị

✅ Kiểm soát đường huyết, huyết áp và lipid máu chặt chẽ để làm chậm tiến triển bệnh.

✅ Điều trị đặc hiệu:

Phù hoàng điểm: Tiêm anti-VEGF (Bevacizumab, Ranibizumab, Aflibercept) hoặc tiêm nội nhãn corticoid.

PDR: Laser quang đông toàn võng mạc (PRP) để giảm tân mạch.

Biến chứng xuất huyết dịch kính dai dẳng hoặc bong võng mạc kéo: Phẫu thuật cắt dịch kính (vitrectomy).

7️⃣ Phòng ngừa

✅ Kiểm soát tốt glucose máu (HbA1c <7%), huyết áp và lipid máu.
✅ Khám mắt định kỳ:

Mỗi năm 1 lần nếu không có tổn thương.

6 tháng/lần nếu có NPDR mức độ nhẹ - trung bình.

Theo dõi sát hơn nếu có dấu hiệu tiến triển.

✅ Tư vấn bệnh nhân: Về nguy cơ mù lòa và tầm quan trọng của tuân thủ điều trị.

8️⃣ Kết luận

Bệnh võng mạc đái tháo đường là nguyên nhân hàng đầu gây mù lòa ở người trưởng thành trong độ tuổi lao động. Việc phát hiện sớm, theo dõi định kỳ, kiểm soát tốt các yếu tố nguy cơ và can thiệp kịp thời bằng laser hoặc tiêm nội nhãn giúp ngăn ngừa biến chứng nghiêm trọng và bảo tồn thị lực cho người bệnh.