Bác sĩ Nội trú: Hiểu đúng để nói trúng !
Đã có rất nhiều bài nói về “hiện tượng Bác sĩ Nội trú”, nhưng chủ yếu chỉ là qua màn “Matching” và sau đó là nhiều cựu BSNT viết bài flex, mà không hiểu gì về cách thức đào tạo, lượng giá quá trình học, thậm chí còn có sự hiểu lầm, dẫn đến tung hô quá mức. Những nhầm lẫn đó là:
1. Đào tạo BSNT là đặc sản của đào tạo nhân lực y tế ở Việt Nam: Chúng ta chỉ đi học các nước tiên tiến như Mỹ, Pháp, Anh… thôi. Thực chất đây chỉ là một chương trình đào tạo chuyển tiếp vì các Bác sĩ mới tốt nghiệp chưa đủ năng lực hành nghề nên cần đào tạo thêm, và đào tạo theo chuyên khoa. Ai bị đau răng, đau mắt, sưng khớp hay bướu cổ... đều muốn được khám BS chuyên khoa chứ không phải là BS đa khoa.
2. Chỉ những người rất giỏi mới đỗ BSNT: Không đúng. Ngoài lý do học tài thi phận, hay mèo mù vớ cá rán thì không ít bạn sau khi có bằng Bác sĩ sẽ chọn đi làm ngay vì họ muốn hoặc có cơ hội rèn luyện ở một Bệnh viện (có thể không lớn) với chuyên ngành yêu thích, rồi sau vài năm quay lại học Thạc sỹ hoặc Tiến sỹ luôn. Người Thầy lớn luôn tồn tại ở mọi Bệnh viện. Tiến sỹ đầu tiên của khóa tôi không học BSNT
3. Học BSNT là con đường duy nhất để trở thành Bác sĩ giỏi: Sai vì có nhiều con đường khác rất hấp dẫn như học Cao học, học chuyên khoa I, học nghiên cứu sinh thậm chí tìm học bổng đi học nước ngoài. Học BSNT là con đường rất tốt cho những ai yêu thích, có năng lực và có ý thức phấn đấu.
4. Kỳ thi tuyển BSNT là cực kỳ khó: Nếu một cuộc thi tuyển chọn nhân tài mà tỷ lệ đỗ lên tới trên 50% thì thực chất nó chỉ là kỳ thi sát hạch mà thôi. Công thức một đề thi có tính phân loại tốt là tỷ lệ đỗ chỉ khoảng 20%. Lưu ý các Cụ ngày xưa phải trải qua 3 kỳ thi Hương – Hội – Đình mới biết ai là Trạng Nguyên, Bảng Nhãn hay Thám Hoa cơ mà. Chứ ở ngưỡng đầu vào BSNT các bạn chỉ là Hương Cống hay Sinh Đồ thôi.
5. Các BSNT chắc chắn sẽ là những người thành công: Người giỏi và người thành công không phải luôn luôn là một. Nhiều chuyên gia đã phân tích người học giỏi, điểm cao thường là người hay làm theo sách vở, tính sáng tạo có khi không cao, và tính ứng biến cũng có thể không tốt.
6. Chỉ cần vào được BSNT là ắt sẽ thành những bậc “Hiền tài”: Thường các chương trình đào tạo BSNT như ACGME (Mỹ) hay Úc sẽ chia làm 5-7 cấp độ năng lực, mà các BSNT năm thứ nhất chỉ tương đương mức 0,5 – 1, tức là bằng hoặc thấp hơn trình độ/năng lực của sinh viên Y năm thứ 6. Đa phần khi tốt nghiệp BSNT đều coi đạt mức 5/6 là thành công. Thậm chí chấp nhận mức năng lực 4/6 với những BSNT kém. Tất nhiên cũng có nhiều bạn đạt mức 6/6.
7. Học BSNT cũng giống như học các chương trình sau đại học khác: Bạn tôi có nói các BSNT hãy xác định mình là những công nhân y tế, nuốt nước mắt vào trong, cắn răng chịu khổ mà học, mà trưởng thành. Rất nhiều kỳ thi, rất nhiều buổi trực đêm, rất nhiều lời mắng mỏ của các Thầy Cô, các đàn anh dội xuống đầu là chuyện bình thường, vì “Yêu cho roi cho vọt”, vì “Thuốc đắng giã tật” mà. Hãy nhớ trước mặt mình là tính mạng người bệnh, sau lưng mình là Pháp luật.
8. Tất cả các BSNT khi tốt nghiệp đều là những tinh hoa: Học BSNT là cuộc đua đường dài, đòi hỏi phải học, đọc và làm rất nhiều mới tiến bộ được. Mà ở đời thì chỗ nào chả có kẻ lười người chăm. Để trở thành Bác sĩ giỏi không khó, nhưng xin hãy tránh xa các danh xưng “Tinh hoa”, “Nhân tài”, “Siêu giỏi” hay “Siêu nhân” đi.
9. Cứ vào được BSNT là sẽ ra được: Trước đây gần như khóa BSNT nào cũng có người rớt đài, do điểm kiểm tra thấp (yêu cầu phải từ 7/10 trở lên, còn 6/10 là trượt) hoặc do trốn đi chơi với người yêu, hay trốn về ngủ nhà không thường trú bị các Thầy vào điểm danh lúc 0h đêm. Nhưng gần đây với tính chất đào tạo đại trà yêu cầu không khắt khe như trước.
10. Đã vào BSNT là phải cố sống cố chết học cho bằng được: Đừng. Nếu vì điểm cao mà chọn chuyên ngành hót, hay vì điểm thấp mà chọn chuyên ngành khó nhằn thì nếu thấy không gắn bó được thì nên chia tay sớm. Các giải pháp là thi lại lần 2, thi BSNT trường khác ...
11. Học BSNT 3 năm, cộng với học đại học 6 năm là quá dài: Thực tế là quá ít. Ở nhiều nước quá trình đào tạo BSNT thường kéo dài 4-5 năm, cá biệt 8-9 năm với một số chuyên ngành khó như Phẫu thuật thần kinh. Nhưng sau quãng thời gian này họ có thể ứng tuyển ngay vị trí Giáo sư/Phó Giáo sư ở các Bệnh viện khác. Các bạn có thể đọc thêm cuốn “Khi hơi thở hóa thinh không” của một cựu BSNT của Mỹ.
12. Các BSNT ngồi khám bệnh, kê đơn hay đi mổ gần như Bác sĩ chính, không thì cũng phải cỡ 7/10: Phải xác định rõ BSNT là học viên sau đại học tức là đang đi học, năng lực ở mức 2-3-4/6, lại chưa có chứng chỉ hành nghề nên chỉ là người phụ việc nên không được phép chỉ định điều trị, can thiệp hay kê đơn độc lập được. Họ phải thực hành dưới sự giám sát của các Thầy Cô hoặc Bác sĩ chính.
13. Nếu than học BSNT tốn kém quá thì là lỗi tại mình không tìm hiểu kỹ. Còn không thì hãy vay vốn ngân hàng để học hoặc đi làm luôn. Chuyện các BS và BSNT Mỹ nhận bằng cùng lúc phiếu nợ ngân hàng vài trăm nghìn USD là bình thường, nhất là sau đợt Covid. Bạn cũng có thể chọn thi BSNT của VinUni hay đăng ký BSNT của các Sở y tế, để được họ tài trợ học phí và cấp lương trong quá trình học BSNT. Nhưng sau khi tốt nghiệp đừng đánh tháo hợp đồng.
14. Tất cả các BSNT sau khi tốt nghiệp sẽ được các Bệnh viện lớn trải thảm đón mời: Với số lượng đào tạo gấp 10 – 20 lần so với trước đây thì nếu tất cả các BSNT “automatic” đều được các Bệnh viện lớn nhận về thì cứ trung bình 3-4 năm sẽ cần xây thêm 1 Bệnh viện mới. Ngày nay chuyện các BSNT làm việc tại các Bệnh viện tỉnh, thậm chí Bệnh viện hay Trung tâm y tế huyện là không hiếm. Nhưng nếu BSNT giỏi thực sự (biết dễ thôi vì chúng tôi theo dõi trong 3 năm cơ mà) thì các Bệnh viện lớn như Bệnh viện Bạch Mai, Việt Đức… luôn mở rộng cửa. Nếu Bệnh viện công có bỏ sót nhân tài thì các Bệnh viên tư, Bệnh viện Quốc tế vốn rất tinh sẽ trải thảm đỏ đón bạn ngay.
15. Học BSNT chỉ là học chuyên môn: Đã là “Bác của kẽ Sĩ” thì phải học toàn diện. Ngoài chuyên môn còn phải học và thực hành về giao tiếp (trong đó có kỹ năng báo tin xấu), làm việc nhóm, tự tìm tài liệu, hoàn thiện bản thân và có trách nhiệm với cơ sở đào tạo và xã hội...
Tóm lại, danh xưng BSNT đang bị đẩy lên quá cao do hào quang của các khóa BSNT cách đây nhiều năm, hoặc do mạng xã hội đang đói nguồn tin. Tôi biết các BSNT khóa 50 chắc cũng không thích điều này vì thấy rất ít em lên mạng khoe Phiếu trúng chuyên ngành BSNT như mọi năm. Hãy hít thật sâu, tận hưởng vui chơi trong những ngày chưa đi học, và chuẩn bị phương án tác chiến đi các học trò của tôi.
PS: Có 2 cuốn sách tôi khuyên các bạn nên đọc. Chú ý câu nói của Bác Phó cạo khuyên cậu học trò của mình, người sau này là 1 Bác sĩ rất giỏi “Giết người thì dễ, và tao đã làm rồi. Giữ cho sống khó hơn nhiều, giữ cho khỏe lại càng khó hơn nữa. Đó chính là nhiệm vụ mà chúng ta phải luôn ghi nhớ”
Ts BS Nguyễn Quang Bảy
